Jasna Koteska - Book Collection

Глобус, 4.9.2007
Јасна Котеска
ПРЕЉУБА

Капиталистичкото прашање не е кои се границите на брачната верност, туку колку таа верност чини?Ако не постои забраната, тогаш, парадоксално, ништо не е дозволено.


Има една иконична реченица од француската драма „Свадбата на Фигаро“ на Бомарше од 18 век. Таа гласи: „Меѓу најсериозните работи на светот, бракот е најсмешната“.Фигаро, планетарно познат лик главно од оперите на Росини и на Моцарт, е слуга на дворецот на грофот Алмавива и е среќно вљубен во слугинката Сузана, со која секој момент треба да стапи во брак. Проблемот настанува кога нивниот работодавец, грофот Алмавива, сака да спие со Сузана, и бидејќи ниту е шармантен да ја заведе, ниту е речит да ја убеди, го испраќа учителот по клавир, аристократот Базил, кој на Сузана и’ ја кажуваа оваа реченица за природата на бракот. Базил, всушност, вели дека постои извесен брачен парадокс. Бракот е институција со сериозни должности, но истовремено е смешна фасада, токму затоа што најсериозната од сите должности – брачната верност – е и најчесто изигрувана. Со други зборови, луѓето знаат дека прељубата е забранета, но тоа не ги спречува да ги изневеруваат своите партнери. И за да ја „спаси“ од брачниот парадокс на верноста, Базил и’ „предлага“ на Сузана, таа да го прифати кодот на задолжителен љубовник. „Ако му станете љубовница на грофот, она што вчера ви било забрането (прељубата), утре ќе ви биде пропишано како должност“ –вели тој. И точно тоа е моментот кога Базил ја прави прељубата невозможна, затоа што ако прељубата стане „должност“ – да се биде моногамен, би значело отпор и дистанца од законот.

Симболниот поредок, кој го одржува социјалниот мир, почива на извесна дуална природа на законите. Постои еден јавно артикулиран закон (на пр., верноста), но зад него како сенка редовно се влече вонзаконската прељуба. На пример, човек ќе плукне на улица кога никој не го гледа, ќе помине на црвено, итн., со други зборови, тој ќе го пречекори законот и ваму и таму, и тоа, не заради отпор кон заедницата, туку парадоксално, во име на желба за за имагинарна идентификација со „духот на заедницата“. Тоа е затоа што поредокот е противречен и тој испраќа спротивставени сигнали. Тие сигнали ги тераат луѓето уживањето редовно да го врзуваат за прекршокот. Забележете како никој не му верува на семејниот човек дека е сексуално задоволен, тој мора да си најде љубовница, за заедницата да се увери дека тој конечно почнал да ужива.

Друг пример се парадоксите околу либералното и конзервативното воспитување. Во филмот „Американска пита“ (1999) таткото агилно се труди да го упати синот во тајните на сексот, но парадоксално, кај синот предизвикува само срам и повлекување пред татковото опсцено поведение. Таткото би му помогнал на синот, тогаш кога најконзервативно би му забранил да се гледа со девојки, на што синот ќе одговори со отпор. Или, сетете се на сценаристичкиот крах на еротската серија за Емануела, која настапи откако во „Емануела 2“ (1975), брачната двојка се договори да живее во слободен брак. Ако не постои забраната и се’ е дозволено, тогаш, парадоксално, ништо не е дозволено. Ова е, исто така, една од причините зошто еротските алтернативи, од типот на Комаја, не само што не нудат пат за непречено уживање, туку дозволувајќи го, парадоксално го цементираат уживањето до невозможна „патријархална“ задача. Друг пример е поведението на самите прељубници. Кога се фатени во флагрантна прељуба, тие одрекуваат со сите сили, затоа што интуитивно знаат дека признанието за прељубата е подраматичен удар за партнерските односи, дури и од самиот чин на изневерувањето. „Ако уште и признава, значи дека не ме сака.“

Но, проблемот со брачната верност, денес тврдам, е уште посложен од ова. Се сеќаваме на култниот филм „Непристоен предлог“ (1993) во кој Роберт Ретфорд ја тестира брачната верност на Деми Мур и на Вуди Харелсон за милион долари. Чудовишноста на приказната на Лин, не е во моралното прашање „кои се границите на брачната верност“, туку во монстурозното економско прашање „колку, впрочем, во парична смисла, чини брачната верност“? Во целата своја неморалност, сексуалната понуда на Базил е наивна во споредба со непристојниот предлог на капиталот. Поперверзен од грофот, во драмата на Бомарше, е самиот Фигаро, идниот Роберт Ретфорд, победникот во буржоаската револуција. Фигаро не победува затоа што е поморален од грофот, туку затоа што бара економско раскусурување. Што е, сега, твое, а што е мое? Која жена е твоја, а која е моја, и не треба да бидеме наивни дека поседот над жените во капитализмот е надминат. Напротив, тој е доведен до својот пазарен екстрем. Најдраматичниот момент во драмата на Бомарше е фактот дека Фигаро спиел со својата мајка. Тоа е првиот голем европски сигнал дека капитализмот започнува со извесна едиповска тополошка дупка на буржоазијата, ужасна јама на бестијалноста, која ги голта сите забрани, меѓу кои неморалноста на прељубата дури испаѓа и како некаков минимален, а пожелен удар за системот, патерица која го врти капиталот. Сега се’ и сите се достапни, за одредена цена, се разбира.